सुवास आगमनबेत्रावती बजार, रसुवा
उकाली होस् या ओराली होस्
बाटैमा ससुराली होस्,
गोरी होस् या काली होस्
ससुरालीमा एउटा साली होस् ।
यो अन्तरा ना२ख ७२६४ नम्बरको ट्रकबाट लिइएको हो । कतै आत्मानुभूति कतै ठट्यौली त कतै प्रेम पीडा पोखिएका हरफ बसका छाना, झ्याल, ढोकामा लेखिएका छन् । साहित्य ऐना हो जहाँ भावनाको प्रतिबिम्ब देखिन्छ । जीवनका उकाली-ओरालीमा भोगेका अनुभव, सामाजिक जनजीवनका सुख, दुःख, प्रेम, विरह, माया, प्रीति आदि व्यक्त गरिएका रचना सवारी साधनमा लेखिएका हुन्छन् । यी रचनाका विषयवस्तुमा सवारी साधनका कर्मचारीको आत्मानुभूति समेटिएको हुन्छ । जुन अकल्पनीय, यथार्थपरक र प्रगतिशील हुन्छन् ।
बस साहित्य एउटा परम्पराको निरन्तरता, सामाजिक जागरणको अभ्यास र समाज परिवर्तनको भद्र आन्दोलन हो । यो आन्दोलनको यात्रा आरम्भ ०६१ मंसिर २६ बाट विधिवत् रूपमा भएको हो । दुईवर्षे दौरानमा साहित्य अनुरागीका माझ बस साहित्य छलफलको विषय बन्न सफल भयो । थुप्रै आलोचना र समर्थन प्राप्त भयो । केहीले बस साहित्य नै किन ?, ट्रक, जीप, कार, रिक्सा, नहुने भन्ने तर्क राखे, केहीले सवारी साहित्य राख्ने सुझाव दिए । मूलतः सवारी साहित्य, यात्रा साहित्य गतिशील साहित्य, ट्रक साहित्य आदि जे नामले सम्बोधन गरेपनि यो यात्राको आशय एउटै हो । बस अरू सवारी साधनका तुलनामा फरक छ । यो साझा साधन हो जसले सर्वसाधारण मानिस ओसार-पसार गर्छ । जीप, ट्याक्सी भ्यानमा धेरैको पहुँच हुँदैन, आवत-जावत हुँदैन र ट्रक सामान ओसार-पसार गर्ने साधन हो । सबैले सरल रूपमा सवार गर्ने साधन र एकैपटक धेरैले यात्रा गर्ने भएकाले 'बस' शब्दलाई सम्पूर्ण यातायातका साधनको प्रतीकात्मक रूपमा समेटी 'बस साहित्य' भनिएको हो ।
एक्काइसौं शताब्दीको साहित्य, वर्ण, लिङ्ग, जाति, धर्म, सम्प्रदाय आदि भेदभावबाट मुक्त हुनु आवश्यक छ । हामीमा बस साहित्यको अभ्यास व्यवस्थित रूपमा बसिसकेको छैन । यसलाई सही रूपमा प्रयोग गर्ने हो भने जागरणका लागि सन्देश सम्प्रेषण गर्ने भरपर्दो माध्यम बन्नेछ । सामाजिक परिवर्तनका लागि बस साहित्यको सही प्रयोग, यसको महत्त्व, असर र आवश्यकताका विषयमा छलफल हुनु आवश्यक छ ।
नेपालमा संविधानसभा बहस जोडदार रूपमा चलिरहेको छ । संविधानसभाको अभ्यासमा राजनीतिक जागरण ल्याउन बस साहित्य विशिष्ट कोशेढुंगा हुनेछ भन्नेमा दुईमत छैन । सवारी साधनका भित्तामा संविधानसभाका विषयवस्तु समेटिएका चोटिला, स्वादिला, सन्देशात्मक रचना लेख्ने हो भने बस साहित्यले राष्ट्रको राजनीतिक परिवर्तनको शंखघोष गर्नेछ । राजनीतिक जागरण र परिवर्तनका लागि यो सही विकल्प हो । सवारी साधनमा संविधानसभाका विषयवस्तुसँग सम्बन्धित रचना, सायरी, कार्टुन, चित्र कोर्ने हो भने लाखौंका संख्यामा मेची-महाकाली गुड्ने सवारी साधनले करोडौं जनतालाई एकैपटक सन्देश प्रवाह गर्नेछन् । यस्ता रचना दलहरूको व्यक्तिगत उद्देश्य प्राप्तिको साधन बन्नु हुँदैन । मानव अधिकार र असल शासनका विषय लेखेर हामी दलहरूलाई मर्यादित, पारदर्शी र जवाफदेही बनाउन सक्छौं ।
बाटैमा ससुराली होस्,
गोरी होस् या काली होस्
ससुरालीमा एउटा साली होस् ।
यो अन्तरा ना२ख ७२६४ नम्बरको ट्रकबाट लिइएको हो । कतै आत्मानुभूति कतै ठट्यौली त कतै प्रेम पीडा पोखिएका हरफ बसका छाना, झ्याल, ढोकामा लेखिएका छन् । साहित्य ऐना हो जहाँ भावनाको प्रतिबिम्ब देखिन्छ । जीवनका उकाली-ओरालीमा भोगेका अनुभव, सामाजिक जनजीवनका सुख, दुःख, प्रेम, विरह, माया, प्रीति आदि व्यक्त गरिएका रचना सवारी साधनमा लेखिएका हुन्छन् । यी रचनाका विषयवस्तुमा सवारी साधनका कर्मचारीको आत्मानुभूति समेटिएको हुन्छ । जुन अकल्पनीय, यथार्थपरक र प्रगतिशील हुन्छन् ।
बस साहित्य एउटा परम्पराको निरन्तरता, सामाजिक जागरणको अभ्यास र समाज परिवर्तनको भद्र आन्दोलन हो । यो आन्दोलनको यात्रा आरम्भ ०६१ मंसिर २६ बाट विधिवत् रूपमा भएको हो । दुईवर्षे दौरानमा साहित्य अनुरागीका माझ बस साहित्य छलफलको विषय बन्न सफल भयो । थुप्रै आलोचना र समर्थन प्राप्त भयो । केहीले बस साहित्य नै किन ?, ट्रक, जीप, कार, रिक्सा, नहुने भन्ने तर्क राखे, केहीले सवारी साहित्य राख्ने सुझाव दिए । मूलतः सवारी साहित्य, यात्रा साहित्य गतिशील साहित्य, ट्रक साहित्य आदि जे नामले सम्बोधन गरेपनि यो यात्राको आशय एउटै हो । बस अरू सवारी साधनका तुलनामा फरक छ । यो साझा साधन हो जसले सर्वसाधारण मानिस ओसार-पसार गर्छ । जीप, ट्याक्सी भ्यानमा धेरैको पहुँच हुँदैन, आवत-जावत हुँदैन र ट्रक सामान ओसार-पसार गर्ने साधन हो । सबैले सरल रूपमा सवार गर्ने साधन र एकैपटक धेरैले यात्रा गर्ने भएकाले 'बस' शब्दलाई सम्पूर्ण यातायातका साधनको प्रतीकात्मक रूपमा समेटी 'बस साहित्य' भनिएको हो ।
एक्काइसौं शताब्दीको साहित्य, वर्ण, लिङ्ग, जाति, धर्म, सम्प्रदाय आदि भेदभावबाट मुक्त हुनु आवश्यक छ । हामीमा बस साहित्यको अभ्यास व्यवस्थित रूपमा बसिसकेको छैन । यसलाई सही रूपमा प्रयोग गर्ने हो भने जागरणका लागि सन्देश सम्प्रेषण गर्ने भरपर्दो माध्यम बन्नेछ । सामाजिक परिवर्तनका लागि बस साहित्यको सही प्रयोग, यसको महत्त्व, असर र आवश्यकताका विषयमा छलफल हुनु आवश्यक छ ।
नेपालमा संविधानसभा बहस जोडदार रूपमा चलिरहेको छ । संविधानसभाको अभ्यासमा राजनीतिक जागरण ल्याउन बस साहित्य विशिष्ट कोशेढुंगा हुनेछ भन्नेमा दुईमत छैन । सवारी साधनका भित्तामा संविधानसभाका विषयवस्तु समेटिएका चोटिला, स्वादिला, सन्देशात्मक रचना लेख्ने हो भने बस साहित्यले राष्ट्रको राजनीतिक परिवर्तनको शंखघोष गर्नेछ । राजनीतिक जागरण र परिवर्तनका लागि यो सही विकल्प हो । सवारी साधनमा संविधानसभाका विषयवस्तुसँग सम्बन्धित रचना, सायरी, कार्टुन, चित्र कोर्ने हो भने लाखौंका संख्यामा मेची-महाकाली गुड्ने सवारी साधनले करोडौं जनतालाई एकैपटक सन्देश प्रवाह गर्नेछन् । यस्ता रचना दलहरूको व्यक्तिगत उद्देश्य प्राप्तिको साधन बन्नु हुँदैन । मानव अधिकार र असल शासनका विषय लेखेर हामी दलहरूलाई मर्यादित, पारदर्शी र जवाफदेही बनाउन सक्छौं ।
No comments:
Post a Comment